نظام أحسن خلقت

آیا خداوند کسی را ناقص خلق می کند؟ نظام خلقت نظامی أحسن است (الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ، 7 سجده). در نظام احسن کسی کور و مریض و فلج و فقیر آفریده نمی شود. اگر خلقت را به خداوند نسبت دهیم باید از نظام احسن خلقت سخن بگوییم و اگر به علل و اسباب نسبت دادیم آنگاه سخن از این می رود که هر علّتی بنابر حدود خود بر معلول خود حدی می زند. کور از صاحب ژنهای کوری زائیده می شود و تالاسمیِ غالب از ژنهای دارای تالاسمی بروز می کند. هرگز خداوند بخاطر اینکه خیر کسی را می خواهد او را مثلاً مبتلا به بیماری تالاسمی نمی کند. اگر چه مثلاً کسی که کورِ مادرزاد است و یا بیماری خاص دارد ممکن است به علت ناتوانی های جسمی نتواند خباثت خود را در بعضی جاها بروز دهد و بدین وسیله  از عواقب مکافات آنها نجات یابد. (در این مطلب کاملاً دقت نمایید:) اینگونه نیست که کسی کور خلق می شود تا کارهای بد را انجام ندهد، بلکه چون کور است نمی تواند کارهائی مثلاً قتل و دزدی را انجام دهد و با عجز از گناه، از عِقاب نیز نجات می یابد. تفاوت این دو بسیار ظریف است.

علل و اسباب شریک خداوند نیستند

همیشه باید چیزها را به خداوند نسبت داد و همیشه باید آنها را به علل و اسباب نسبت داد، این مطلب از اسراری است که خداوند همگان را به آن متنبّه نمی گرداند. با این حال جهت آگاهی افرادی که خداوند به آنها شرح صدر داده است،[1] می گویم: که هرگز خداوند را شریک علل و اسباب قرار ندهید (خداوند حاکم بر اسباب و علل و در هر مرحله در طول آنهاست نه داخل در آنها و در عرض آنها، چنانکه قرآن می فرماید: قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ 1-4 سوره ی توحید)؛ یعنی اینگونه نیست که پیچ را گاهی آچار باز کند و گاهی تعمیرکار. همیشه یک پیچ را آچار باز می کند و همیشه آن پیچ را تعمیرکار باز می کند، اگر او باز می کند بوسیله ی آن باز می کند. تازه اگر قانونِ تعمیرکارِ قادر بر باز کردنِ پیچ بدون استفاده از چیزی، این باشد که هیچ گاه پیچی را بدون استفاده از آچار باز نکند، وضع روشن تر است. در هر حال باز شدنِ پیچ به آچار و تعمیرکار، هر دو، به نسبتی متفاوت نسبت داده می شود.

خداوند کسی را کور نمی آفریند

اگر کسی بگوید: ما نمی دانیم چرا این شخص کور شده است ولی علت کوری هرچه باشد خداوند بخاطر مصالحش او را کور نموده است. جواب ما این است که:

1. ما می دانیم که چرا این شخص کور شده است. علت کوری او این است: انسان کور به جهت عللی که وجود آن علل، کوری را باعث می شود، کور شده است. این کوری عین عدالت است زیرا عدل استقرار هر چیزی در جای خویش است. اگر علل کوری موجود باشند، کوری در جای خود مستقر است. معمولاً سنّت خداوند این نیست که تأثیر عوامل را خنثی کند و موجود را از نواقص قهری برهاند. خداوند در هر جهانی سنتی دارد و فقط گاهی که حکمتش اقتضا کند، راه تأثیر عوامل را می بندد و صفتِ قهّاریتِ ذاتیه ی مطلقه ی خود را بر صفتِ قهاریتِ عَرَضیه ی مقیّده ی عوامل غلبه می دهد، فَإِنَّ العِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعًا.[1]

2. خداوند کسی را کور نمی آفریند زیرا کوری برای هر کس که باشد، ذاتاً یک نقص است.

3. آنچه ما نمی دانیم علت کوری نیست، بلکه این است که این شخصِ کور اگر بینا بود چکاره می شد و چکار می کرد. این علم فقط مربوط به عالمُ الغیب است و این مطلب ربطی به بحث ما ندارد.

انتساب هر شیء وجودی به خداوند

همه چیز از لحاظ توحید افعالی به خدا نسبت داده می شود مگر نواقص که افاضه ای نیستند و از عوامل خود ناشی می شوند و آن هم اجازه ای اند.

کوری ذاتاً یک نقص است و مستقیماً به خداوند نسبت داده نمی شود. ذات کوری در مقایسه با بینائی برای هرکسی که باشد نقص است و این نقص از کمال مطلق و فیّاض کریم صادر نمی شود. این گونه نیست که چون خدا می دانست که فلانی اگر چشم داشته باشد به کارهائی دست می زند که او را از مسیر هدایت منحرف می کند، پس او را کور آفرید. هرگز چنین نیست. خداوند فقط می دانست که فلانی با چشم بینا به کارهائی دست می زند که او را از مسیر هدایت منحرف می کند و با چشمان کور آن کارها را نمی تواند انجام دهد. خداوند برای دلسوزی بر هدایت او، او را کور نکرد. خداوند رحمانِ رحیم راههای بسیاری برای هدایت کردن و در هدایت نگه داشتن انسانها دارد. علاوه بر این همانطور که می دانید نه تمام کورها این گونه اعمالی را خداوند از آنها سراغ داشته که کسی بگوید خداوند بنابر مصالحشان آنها را کور کرده است و نه تمام بیناها هیچ مشکلی نداشته اند و خداوند دو چشم سالم به آنها داده است.

ادامه دارد...