ابن کمونه کیست؟

سعد بن منصور بن حسن بن هبة الله بن کمونه (متوفی 683 ه‍ .ق) از فلاسفه و پزشکان عصر خود به حساب می‌آید که با دانشمندان آن دوران مکاتباتی داشته است. از آن جمله، مجموعه سؤالاتی است که در رساله‌ای خطاب به خواجه نصیرالدین طوسی آورده و سپس از خواجه پاسخهایی را دریافت داشته است. برخی نیز وی را شاگرد شیخ اشراق معرفی کرده‌اند.

باید توجه داشت که این شبهه به نام ابن کمونه مشهور شده است، زیرا او مقاله‌ای را تنظیم کرده و در آن سعی داشته تا شبهه مذکوره را پاسخ گوید. این در حالی است که این شبهه چنان که میرداماد و ملاصدرا اشاره کرده‌اند مربوط به دیگران است و در کلمات کسانی که قبل از ابن کمونه می‌زیسته‌اند، نیز یافت می‌شود و جالب توجه است که ابن سینا همین شبهه را پیش از او طرح کرده و بدان پاسخ گفته است، ولی در کلمات متأخرین باز این شبهه به نام ابن کمونه معرفی شده است.

استاد حسن‌زاده آملی با استناد به نسخه‌ای خطی از اسفار معتقدند اولین کسی که این شبهه را مطرح کرده است «ابرقلس» می‌باشد. و وی را به نقل از محبوب القلوب دیلمی، مردی شکاک معرفی می‌نماید که از اهالی افریقا بوده و شبهات عدیده‌ای را مطرح کرده است. در حالی که علامه طباطبایی به نقل از اسفار طرح این شبهه را برای اولین بار به شیخ اشراق در مطارحات نسبت می‌دهد و ابن کمونه را از آن جهت که شارح کلمات شیخ اشراق است بیانگر شبهه مذکوره می‌داند.

سخن مرحوم خوانساری درباره ی شبهه ی ابن کمونه

آقا حسین خوانساری رحمه الله (م.1098هـ.) معروف به محقق خوانساری از مدرسان فلسفه پس از میرفندرسکی و شاگرد برجسته او بوده است. به سبب آشنایی ژرف و همه سویه او در فقه اصول حدیث رجال تفسیر ریاضیات و فلسفه به (أستادُ الکلّ فی الکل) شهرت یافته بود.

شبهه ی ابن کمونه در نظر آقا حسین آن چنان مشکل می نموده که از او نقل شده که: «لَو ظهرَ الحُجّة عجل الله فرجه لما طلبْتُ معجزة منه الاّ الجواب عن شبهة ابن کمونه»؛ یعنی اگر امام زمان عجل الله فرجه الشریف ظهور نماید، من معجزه‌ای جز جواب از شبهه ابن‌کمونه از وی نخواهم خواست».