مضمون روایت توحیدیه

اگر کسی ادعا کند که صانعِ عالَم دوتاست:

·          یا هر دو، قدیم و قوی اند؛ پس چرا هرکدام از آنها دیگری را دفع نمی کند تا خود، تنها مدبّر عالم باشد؟

·         و یا هر دو ضعیفند؛ هیچکدام نمی توانند خدا باشند.

·         و یا یکی قوی و دیگری ضعیف است؛ موجود قوی خداست.

باز اگر کسی ادعا کند که صانع عالم دوتاست:

·         یا آن دو از هر جهت مانند همدیگرند؛ دوئیت حاصل نمی شود، بنابراین خداوند عالم یکی است.

·         و یا از هر جهت مغایر با همدیگرند؛ نظم هماهنگ جهان دلالت بر وحدت مدبّر دارد.

باز هم اگر کسی بگوید خداوند جهان دوتاست:

·         باید بین آن دو تفاوت و تمایزی قائل شود تا دوئیّت حاصل شود؛ در نتیجه آن دو خدای قدیم با آن فُرجه که از ازل با آنها بوده، سه تا خواهند بود، بنابراین باید قائل به سه قدیم شود. و اگر کسی قائل به سه قدیم شد، باید قائل به پنج قدیم شود؛ زیرا بین قدیم اول و قدیم دوم و بین قدیم دوم و قدیم سوم باید فُرجه ای قائل شود، در نتیجه آن سه قدیم و این دو فُرجه که از قدیم با آن سه بوده، پنج قدیم می شوند، و همینطور تا بی نهایت می رود.