2) برهان محرّک اول (منسوب به ارسطو)[16]:

مقدمات این برهان عبارتند از:

الف) هر حرکتی[17] محرّکی لازم دارد، زیرا حرکت، حادث است و هیچ حادثی بدون علّت نمی تواند باشد.

ب) علت از معلول خود، جدا نیست (حتی زماناً).

ج) اگر محرّک، خودش ثابت باشد، فثبت المطلوب (همان محرک اول است). و اگر محرّک، خودش هم متحرک باشد، نیاز به محرّکی دارد و همینطور می رود تا به علت ثابتی برسد که «محرّک اول» نام دارد. در غیر این صورت به تسلسلِ محال می انجامد.[18]

بنابراین جهان هستیِ متغیّر ما، محرّکی ثابت و فوق طبیعی و غیر جسمانی دارد که جهان، معلول اوست.

اشکال علم جدید بر برهان محرک اول

در علم فیزیک ثابت شده است که ذات حرکت، به محرّک نیاز ندارد، بلکه تغیّر در وضع، محرّک لازم دارد. بنابراین کبرای استدلال نقض می شود.  

جواب اشکال بر برهان محرک اول

آنچه در علم فیزیک ثابت شده است این است که شیئی که در حرکت است، اگر هیچ مانعی (مانند اصطکاک و غیره) عارض آن نشود، تا بی نهایت به حرکت خود با همان سرعت ادامه خواهد داد و نه تغییری در جهت حرکت خواهد داشت و نه تغییری در شتاب حرکت. همچنین اگر شیئی ثابت باشد، اگر هیچ محرّکی بر آن وارد نشود که آن را مجبور به حرکت کند، آن شیء همانطور تا بی نهایت ثابت خواهد ماند.

اما این قانون هیچ ارتباطی با کبرای برهان ندارد و نمی تواند آن را نقض کند؛ زیرا کبرای برهان قضیه ای عقلی است و بر مبنای قانون علت و معلول بنا شده است و به این معناست که آنچه معلول حرکت باشد، نیاز به علتِ محرّکی دارد. روشن است که قانون علت و معلول قانونی فراگیر است و حاکم بر تمام قوانین طبیعی و ماوراء طبیعت بوده، هیچ چیزی نمی تواند آن را نقض کند. علم فیزیک نیز مانند تمام علوم تجربی دیگر، قانون علت و معلول را در نظام خلقت کشف می کند و از آن در راه اکتشافات جدید استفاده می نماید، و نه تنها نقض بلکه صحبت پیرامون اصل قانون علت و معلول در حیطه ی اختیارات هیچ علمی بجز علم اوُلی (فلسفه) نیست.