بسم الله الرحمن الرحیم

عالمِ موجوداتِ ممکن را می توان به سه عالم تقسیم کرد: عالم تکوین، عالم تشریع و منزلةٌ بین المنزلتین.

1.       در «عالم تکوین» هیچ موجودی نیست که به خالق خود ایمان نداشته باشد. هر موجودی در این عالم آنقدر به ربّ خود شعور و معرفت دارد که علاوه بر شناخت او، به ربوبیّت او اقرار می کند و در برابر او خضوع و سجود می نماید و زبان به تسبیح او می گشاید. بنابراین تمام موجودات عالم تکوین مؤمنند و توحید گوی اویند و بطور مدام بر شاخسار وجود خویش زمزمه «هو الحق، هو الحق» می زنند.

حضرت امام خمینی رحمة الله علیه در چهل حدیث صفحه 655 می نویسند: «حقیقتِ وجود عین شعور و علم و اراده و قدرت و حیات و سایر شئون حیاتیه است، به طورى که اگر شیئى از اشیاء را علم و حیات مطلقاً نباشد، وجود نباشد. و هر کس حقیقت اصالت وجود و اشتراک معنوى آن را با ذوق عرفانى ادراک کند، مى‏تواند ذوقاً یا علماً تصدیق کند حیات ساریه در همه موجودات را با جمیع شئون حیاتیه، از قبیل علم و اراده و تکلم و غیر آن. و اگر به ریاضات معنوى داراى مقام مشاهده و عیان شد، آن گاه غُلغُله ی تسبیح و تقدیس موجودات را عیاناً مشاهده مى‏کند. و اکنون این سُکر طبیعت، که چشم و گوش و سایر مدارک ما را تخدیر کرده، نمى‏گذارد ما از حقایق وجودیه و هویات عینیه اطلاعى حاصل کنیم، و چنانچه ما بین ما و حق حجبى ظلمانى و نورانى فاصله است، ما بین ما و دیگر موجودات، حتى نفس خود، حجبى فاصله است که ما را از حیات و علم و سایر شئون آنها محجوب نموده. ولى از تمام حجابها سخت‏تر حجاب انکار از روى افکار محجوبه است که انسان را از همه چیز باز مى‏دارد. و بهتر وسایل براى امثال ما محجوبین تسلیم و تصدیق آیات و اخبار اولیاى خداست و بستن باب تفسیر به آرا و تطبیق با عقول ضعیفه است.»

بنابراین موجودات این عالم تماماً مؤمنند و اگر مؤمن نباشند از باب سالبه به انتفاء موضوع است. پس مقابل ایمان در این عالم، عدم است.

2.      موجودات «عالم تشریع» که عالم مکلّفین است، به دلیل اختیار خود به مؤمن و کافر تقسیم می شوند. این موجودات یا به خداوند قلباً اعتقاد دارند و فرمان او را گردن می نهند، که مؤمن نامیده می شوند، و یا به او اعتقاد ندارند و [یا] اوامر و نواهیِ او را انکار می نمایند، که کافر نام دارند (فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن کَفَرَ، 253 بقره).

3.      موجودات «عالم منزلةٌ بین المنزلتین» موجوداتی اند که نه همچون انسان اختیار دارند تا خود به انتخاب ایدئولوژی خود اقدام نمایند و نه مانند موجودات عالم تکوین در سُکرِ شُکرِ خود، مدام در تسبیح و تنزیه خداوندند. اینان به علت اثر پذیری از محیطِ کفرِ خود، فطرت ایمان و تسبیحِ تکوینیِ مُدامِ خود را از دست داده و به موجودی کافِر تبدیل شده اند، یا در اثر همنشینی با انسان مؤمنی، صبغه ی ایمان به خود گرفته و از درجه ی فطرت ایمان و تسبیح تکوینیِ مدامِ خود بالاتر رفته و شعور فطری و تسبیحِ حالیِ آنها به شعور علمی و تسبیحِ قالی تبدیل می شود. در این عالم همنشینی با کافر رنگ و اثر کفر بر موجود می زند و همنشینی با مؤمن رنگ و اثر ایمان. محصول باغ انسان مؤمن میوه های مؤمن است و ثمر درختان باغ انسان کافر میوه های کافر. باغبان، مربّیِ گلها و درختان و میوه های باغ خود است و فکر و عمل و عقیده ی او در آنچه همنشین اوست اثر می گذارد و آنها را همرنگ و هم عقیده ی خود می کند.